jetpisbai.kz Ұлы Дала жаңалықтары
2011 жылдың 28 қаңтарында Қазақстан Республикасының «Медиация туралы» Заңы қабылданды. Бұл Заң Қазақстан Республикасында медиацияны ұйымдастыру саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейді оны жүргізу қағидаттары мен рәсімін, сондай-ақ медиаторлардың мәртебесін айқындайды. Медиатор дегеніміз – делдалдық ету, екі тарапты мәмілеге келтіруші.
Медиация заманауи білім саласы және дауларды шешудің құрылымдық әдісі ретінде қақтығысты өмірдің ажырамас бөлігі және мүлдем жағымсыз бөлігі ретінде таниды және жанжалды адамның жеке және әлеуметтік дамуы үшін қажет құбылыс ретінде қарастырады.
Медитация — келіспеушіліктерге, жанжалдарға жауап беру тәсілі. Медитация дауды жеңілген тарап болмайтындай етіп шешуге мүмкіндік береді. Азаматтық (кең мағынада) дауларды шешу үшін сот істерін шешудің қазіргі заманғы тенденциялары мен жеке құқық тетіктерінің маңыздылығының артуы юрисдикциялық және соттан тыс ішкі жүйелерден тұратын құқықтық дауларды шешу мен шешудің бірыңғай жүйесін доктриналық дамыту қажеттілігін талап етеді. Юрисдикциялық емес ішкі жүйеге осы көзқарас шеңберінде медиация тараптарды сот дауын шешу және өзара тиімді шешім қабылдау шарттарын талқылауға көмектесетін бейтарап медиатордың (медиатордың) қатысуымен келіссөздердің арнайы ұйымдастырылған процедурасы болып табылатын құқықтық дауларды реттеудің тәуелсіз тәсілі ретінде жатқызылуы керек.
Медитация — бұл дау-дамайды шешудің үшінші, бейтарап, бейтарап, мүдделі емес тараптар қатысатын балама шешудің жаңа түрі. Бұл тарап даулардың немесе сот процестерінің тараптарына белгілі бір келісімді әзірлеуге көмектесетін делдал болып табылады, бұл ретте тараптар дауды реттеу туралы шешімдер қабылдау процесі мен оны шешу шарттарын толық бақылауда ұстайды.
Медиацияның негізгі қызметі. Медиация – өзара қолайлы шешімге келу мақсатында медиатордың бейтарап жақ көмегімен тараптар арасында дауды реттеу тәртібі. Басты құндылығы – екі тараптың ауызбіршілігі сақталады. Бүгінгі таңда бүкіләлемдік тәжірибе медиацияның ірі бизнестен бастап, жанұялық дау-жанжал, ажырасу мен дүниені бөлісу деген сияқты мәселені реттейтінін дәлелдейді. Халықаралық санаққа жүгінетін болсақ, медиация арқылы бүкіл келіспеушіліктің 30-40 пайызы өтеді, 85 пайызы оң нәтижеге ие болады. Кезінде Авраам Линкольн: «Соттасудан аулақ болыңдар. Өз қарсыласыңызды бітімге келуге көндіріңіз. Соттағы бір жеңісіңіз – шығын мен уақытты жоғалтудағы нақты жеңісіңіз» деген екен.
Дауды реттеудің қолданыстағы тетіктерін жетілдірудің және азаматтардың бұзылған құқықтарын қорғаудың басым бағыттарының бірі – татуластыру рәсімдерін дамыту. Азаматтық процестік кодекстің 4-бабына сәйкес дауды бейбіт жолмен реттеуге жәрдемдесу азаматтық сот ісін жүргізудің міндеті ретінде айқындалып, оны жүзеге асыру мақсатында соттарда татуластырушы-судьялар институты енгізілген.Татуластырушы судьяның басты мақсаты – тараптардың арасындағы жылы қарым-қатынасты сақтап, жанжалды медиация тәртібімен шешу. Оның қарауына тек қана талап қоюлар бөліп беріледі. Татуластырушы-судья, оған талап қою келіп түскеннен кейін 5 жұмыс күні ішінде туындаған құқықтық қатынастарды реттейтін нормалар жиынтығын тексереді және көрсетілген мерзімде талап қоюды қайтару не қабылдаудан бас тарту туралы мәселені шешеді. Бұл ретте бірнеше әңгімелесулер өткізілуі мүмкін екені ескеріле отырып, татуластыру рәсімі үшін – 10 жұмыс күні, сотқа дейінгі хаттама жасалған кезде – 15 жұмыс күні ішінде әңгімелесу күні тағайындалады.
Шақыртуда тараптардың белгілеген уақытқа дейін (күніне) соттың қатысуынсыз дауды келісім, сонымен бірге сотқа дейінгі хаттама толтыру арқылы медиатордың, адвокаттың нотариустың қатысуымен бітімгершілік рәсімінде шешу құқығы түсіндіріледі.
Медиация жеке және заңды тұлғалар, әкімшілік органдар, лауазымды адамдар қатысатын азаматтық, еңбек, отбасылық, әкімшілік құқықтық қатынастардан және өзге де қоғамдық қатынастардан туындайтын дау бойынша істер жатады.Сот қарауында жатқан, оның ішінде атқарушылық іс жүргізу сатысындағы материалдар бойынша жеке және заңды тұлғалар, әкімшілік органдар, лауазымды адамдар қатысатын азаматтық, еңбек, отбасылық, әкімшілік құқықтық қатынастардан және өзге де қоғамдық қатынастардан туындайтын дауларды реттеу бойынша медиация тәртібімен істі тоқтата тұруға негіз бар.
Медиация қарауына келмейтін істер қатарында отбасы қатынастарынан туындайтын даулар, оның ішінде неке бұзу, сонымен қатар заңды маңызы бар фактілерді анықтау, әрекетке дау айту және тағы да басқалары.
едиацияны қолдану саласы жеке және (немесе) заңды тұлғалардың қатысуымен азаматтық, еңбек, отбасылық және өзге де құқықтық қатынастардан туындайтын, сондай-ақ шағын және орта ауырлықтағы қылмыстар, қылмыстық құқық бұзушылық туралы істер бойынша қылмыстық іс жүргізу барысында қаралатын даулар (жанжалдар) болып табылады. өзгеше Қазақстан Республикасының заңдарымен және атқарушылық іс жүргізуді жүзеге асырудан туындайтын қатынастармен белгіленбесе.
Азаматтардың да, заңды тұлғалардың да медиацияны белсенді қолдана отырып, сот жүйесіне жүктемені едәуір азайтуға, сол арқылы ең үлкен істерді шешу сапасын арттыруға болады.
Сот — бұл қоғамдық процесс, ал медиация құпиялылықты қамтамасыз етеді, бұл медиаторға оны берген тараптың келісімінсіз процесс барысында белгілі болған мәліметтерді жария етуге мүмкіндік бермейді. Сондықтан медиатордан куәгер ретінде жауап алуға жол берілмейді.
Тараптар медиатормен байланысуға немесе келіспеуге келіседі. Мәселені осылайша шешу мүмкін болмаған жағдайларда, олар сотқа жүгіну құқығын сақтайды.
Медитация кезінде тараптар міндетті түрде тең құқықтарға сенеді және оларға тең жауапкершілік жүктеледі.
Азаматтық іс жүргізу кодексінің ережелерінде бірінші сатыдағы сотта медиация жүргізу үшін іс басқа судьяға өткізілетіні көрсетілген. Тараптардың өтініші бойынша медиацияны істі қарайтын судья жүзеге асыра алады.
Апелляциялық сатыдағы медиация үшін іс әдетте соттың алқалық құрамы судьяларының біріне беріледі. Кез келген еңбек дауына медиатордың қатысуы мүмкін. Медиацияның артықшылығы — бұл еңбек қатынастарын сақтай отырып және жұмыс берушінің беделіне нұқсан келтірмей, тығырықтан шығудың жолын табуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, медиацияның артықшылықтарының бірі — рәсімнің өзі мен қабылданған келісімнің толық құпиялылығының кепілі. Әлеуметтік-еңбек саласындағы қақтығыстар тек еңбек құқықтары мен кепілдіктерін тікелей бұзумен ғана емес, көбінесе жаңа еңбек жағдайларын белгілейтін жергілікті актілерді қабылдау кезінде, жұмыс берушінің кадр саясатындағы өзгерістерде тараптардың мүдделерінің қарама-қайшылықтарымен байланысты.
Медиация өзінің лайықты орнын тапқан шет елдерде олар адамдар арасындағы қатынастар, қоғамның әлеуметтік тұрақтылығы, халықтың әл-ауқаты үкіметтің қызметі негізге алынуы керек негіздер екенін түсінеді. Осылайша, бітімгершілік рәсімдерінің басты мақсаты екі тарапты да қанағаттандыратын және жанжал деңгейін төмендететін өзара тиімді және бейбіт келісімге қол жеткізу болып табылады.
Дауларды бітімгершілікпен шешуде «кінәлі» немесе «кінәсіз» тараптар жоқ. Бұл құқық саласының қағидаттары қылмыстық қудалауды емес, адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау мен қалпына келтіруді көздейді. Басқаша айтқанда, медиация мүмкіндігінше істі сотқа жеткізбеуге тырысады.
Айтылғандарды қорытындылай келе, мен шын мәнінде біздің азаматтар әрқашан келісуге және бизнесті бейбітшілікпен аяқтауға құқылы болғанын, бірақ бүгінгі шындықтарды ескере отырып, директорлар атынан қатысатын өкілдердің біліктілігін үнемі жақсартуға, бітімгершілік рәсімдерінің толыққанды институтын енгізуге қойылатын талаптарды ескере отырып, атап өткім келеді. біздің мемлекет азаматтарына аталған нормаларды іс жүзінде қатысушы адамдардың мүдделері үшін іс жүзінде кеңінен қолдануға мүмкіндік береді.
Біз, біздің мемлекетіміздің азаматтары, қоғамның әл-ауқаты мен денсаулығына мүдделіміз, сондықтан заңмен белгіленген таңдау құқығын жеке және заңды тұлғалар жүзеге асыра алатындай жағдай жасауымыз керек.
Медиация бүгінгі күні әлемде жанжалдарды шешудің мойындалған және өзін ақтаған әдісі деп айтуға болады. Азаматтар мен заңды тұлғалардың дауды медиация тәртібімен шешуге белсенді түрде жүгінуі кезінде сот жүйесіне түсетін ауыртпалық айтарлықтай жеңілдейді, соның арқасында ауыр, ірі істердің шешілу сапасы артады. Халықаралық статистикаға сүйенсек, барлық даулардың 30-40 пайызы медиация рәсімінен өтеді, олардың 85 пайызында оң нәтижеге қол жеткізілген. Сондықтан медиация рәсімінің ауданымызда да кеңінен қолданылып, өз орнын табатынына сеніміміз зор.
