jetpisbai.kz Ұлы Дала жаңалықтары
Түркістан облысы Шардара ауданының полициясы ұйымдастырып №16 коледжінің студенттеріне арналған кездесу өткізді. «Қылмыс орнын қарап тексеру» тақырыбында жүргізілген бұл кездесуде полиция подполковнигі Қуаныш Абилдаев және полиция аға лейтенанты Қуаныш Шылмырза жастарға құқық бұзушылықтың алдын алу және оны болдырмау жолдарын айтып өтсе, полиция капитаны Нұрбол Момынов пен Өстемір Байманов криминалистика саласындағы өздерінің іс-тәжірибелерімен бөлісті.
Полиция мамандығы оның ішінде криминалистика саласының қыр-сырына қанықтырған бұл шарада тәртіп сақшылары болашақта жастарды «Тергеуші және криминалист» мамандығын таңдауға шақырды.
Полиция қызметінде криминалистика саласының алатын орны ерекше. Қылмыстың ашылуына аталмыш сала мамандары сүбелі үлес қосады. Артында із қалмаған қылмыстық оқиғаның өзінде олар әрбір іске жіті көзқараспен қарайды.
Қылмысты ашу-бұл заң, психология, химия, биология және т.б. саласындағы білімді қажет ететін күрделі процесс. Криминалист қылмыскерді ұстауға, қылмыстық әрекеттердің әдістері мен сипатын зерттеуге, дәлелдерді талдауға және т. б. көмектеседі.
Криминалистердің кім екенін түсіну, мүмкін олардың қызмет аясын зерттеу. Криминалистика — бұл заң факультеттерінде оқытылатын және көптеген байланысты бағыттарды қамтитын жеке ғылым. Оқытудың міндеттеріне қылмыс орнын тексерумен айналысатын, дәлелдер жинайтын, болған жағдайға алдын-ала талдау жасайтын және болған жағдайдың жұмыс нұсқасын ұсынатын сот-медицина мамандарын даярлау кіреді.
Заттай дәлелдемелерді жинағаннан кейін оларды егжей-тегжейлі талдау арнайы зертханада жүргізіледі. Алынған нәтижелердің негізінде криминалист тырысады ойнату неғұрлым дәл көрінісін қылмыс мақсатында шығуға қылмыскердің. Оның міндетіне ДНҚ мен саусақ іздерін салыстыру, күдіктілерді мәліметтер базасынан іздеу және т. б. кіреді.
Сот-медициналық сарапшының негізгі міндеті-тергеудің көптеген нұсқаларының ішінен фактілермен растай отырып, ең негіздемесін таңдау.
Осылайша, қылмыстарды тергеу саласындағы криминалист-бұл кәсіби білімді үнемі жетілдіруді қажет ететін күрделі мамандық. Сот сарапшысы қатты мінезге, икемді ақылға ие болуы керек, қиын жағдайларда әрекет етуге дайын болуы керек.
Мамандық бойынша криминалист нақты ғылымдарды оқуға қабілетті дайындалған және сабырлы адам бола алады. Сот-медицина қызметкері сот-медицина теориясын білуі керек, оның әдістерін қолдануы керек, өзінің жеке технологиясын жасауы керек, ғылыми технологияларды қолдануы керек, әртүрлі сараптамалар жүргізуі керек және т. б.
Сондай-ақ, криминалист дәлелдемелер жинауды қалай жүргізу керектігін, сараптаманың қандай түрлері бар екенін, әртүрлі материалдарды қалай зерттеу керектігін және т.б. білуі керек.
Криминалистика қандай сала?
Құқық қорғау қызметінде криминалистика саласынсыз қылмысты ашу мүмкін емес. Қылмысты кім жасады? Ол қашан, қай күні, тәуліктің қай мезгілінде болды? Осы және өзге де сұрақтардың барлығын анықтау криминалист мамандарының міндеті болып табылады.
Криминалистика ең басты назарын попелиярлық заттармен құрылатын рельефке, әсіресе саусақтардың тырнақ тұсындағы өрнектерге аударады. Попелиярлық өрнектерді зерттеуге дактилоскопия, яғни трасологияның бір тарауы арналған. Жалпы дактилоскопия –жеке ілім болып ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында ғылымға енген сала.
Криминалист мамандығын меңгеру екінің бірінің қолынан келе бермейді. Себебі маманды дайындау барысы да күрделі. Олар арнайы білім алғаннан кейін де кәсіби біліктілікті арттырып отыруы керек. Криминалистер бүгінгі таңда суық қаруларды тану, дактиолоскопиялық зерттеу, оқиға болған жерді анықтап, қылмысты ашуға ерекше өзіндік үлестерін тигізіп келеді.
«Қызметке адал болу – кәсіби парызымыз»
Криминалистер күнделікті тәуліктік кезекшілікке түсіп отырады. Шақырту кезінде кезекшіден жедел ақпарат түскен бойда тез арада оқиға орын алған жерге жедел-тергеу тобының құрамы жетеді. Онда тергеуші, криминалист, жүргізуші және жедел уәкіл болады. Әр маманның өз саласы бойынша жұмыс істейтін бағыты бар. Оқиға болған жерде қылмыскер міндетті түрде өзінің соңынан бірқатар көрінер-көрінбес іздер қалдырады. Ал криминалистер қылмысты ашу үшін сол қылмыскер қалдырған іздерді бекітіп,көшіріп алумен айналысады. Криминалистің айтуынша, қылмыскерлер көбіне қол, аяқ киім, бұзу құралдарының іздерін, көліктердің дөңгелек бедерлерін, иіс, биологиялық өзге де іздерді қалдырады екен. Сондай-ақ, жәбірленушілердің, куәгерлердің айтуымен күдіктінің фото портреті жасалып, «Образ++» арқылы есепте тұрған адамдардың ішінен оларды саралау арқылы күдіктіні танып, сол арқылы қылмыстың ізін суытпай ашады. Сонымен бірге тыйым салынған қарулар арқылы қылмыстар орын алған кезде криминалистердің міндеттеріне аталған қаруларға балистикалық, суық қару зерттеулерін жүргізіп,қарудың атыс немесе рұқсат етілмеген қаруға жататын-жатпайтындығын анықтау кіреді.
