jetpisbai.kz Ұлы Дала жаңалықтары
«30 шілде — адам саудасына қарсы күрес күніне» орай ҚР ІІМ қоғамдық және үкіметтік емес ұйымдармен бірлесіп, ағымдағы жылғы 30-31 шілдеде «Адам саудасына қарсы күресте біртұтас!» атты ақпараттық науқанын өткізуде.
Профилактикалық акция шеңберінде Түркістан облысы Полиция департаментінің Ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес басқармасының қызметкерлері еріктілермен бірге, облыс орталығындағы адамдар көп шоғырланатын аймақтарда түсіндірме жұмыстарын жүргізді. Бір тәулікте «116 16» сенім телефонының нөмірі бар 1000-нан астам жаднама таратты.
Соның ішінде Теміржол вокзалы мен әуежайдағы жолаушыларға тақырыптық бейнероликтер көрсетіп, дауыс зорайтқыш арқылы станцияның бүкіл аумағына адам саудасының қаупі туралы ақпарат айтылды.
Полиция тұрғындарға “қандай да бір жанның құлдықта жұмыс жасап жүргенін байқасаңыз, болмаса адам саудасына қатысты басқа да қылмыстардың құрбаны не куәсі болсаңыз, үндемей қалмаңыз, заңға жүгініңіз!’’- деп құқықтық кеңес берді. Яғни жезөкшелікпен айналысуға тарту, сексуалдық қанау, мәжбүрлі еңбекті пайдалану, қайыршылық сұрауға мәжбүрлеу, заңсыз бала асырап алу, трансплантация үшін адам ағзасын заңсыз алу қылмыстары адам саудасына жататын жеткізді.
Айта кетейік, Мемлекет басшысы ағымдағы жылғы 5 шілдеде «Адам саудасына қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды, ол алғашқы ресми жарияланған күннен кейін 60 күнтізбелік күн өткен соң, яғни ағымдағы жылғы 5 қыркүйекте күшіне енеді. Онда бұрын заңнамалық деңгейде белгіленбеген және алғаш рет «адам саудасының құрбаны», «адам саудасының әлеуетті құрбаны», «адам саудасына қарсы іс-қимыл субъектілері» және басқалар сияқты ұғымдарды қамтитын жаңа ұғымдық аппарат бар.
Алайда, қазіргі таңда адам саудасымен айналысатындар да аз емес. Өткен жылдың қорытындысы бойынша елімізде адам саудасына қатысты 110 қылмыстық іс тіркеліпті. Бұл алдыңғы жылдың осы кезеңімен салыстырғанда екі есеге көп.
Нақты статистикалық деректерге сүйенсек, бұл бағытта 2021 жылы – 103, 2022 жылы 77 іс тіркелген. Жаға ұстатарлық деректердің тек 110-ы ғана анықталғанын ескерсек, тіркелмеген әрі ашылмаған қылмыстар саны қаншама десеңізші!
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі» атты Жолдауында адам саудасына қатысты мәселенің маңыздылығын, осындай қылмыс түрлерін тергеу кезінде тың тәжірибелерді қолдану керектігін, құқық қорғау қызметкерлері ылғи ізденісте болу қажеттігін назарға алған болатын. Біз үлгі тұтып жүрген өркениетті қоғамда адам тәнін саудалайтындар баршылық. Біріккен Ұлттар Ұйымының зерттеуінше, адам саудасы құрбандарының 70 пайызын нәзік жандылар құрайды екен. Әрбір үшіншісі – жасөспірімдер. Біздің елдегі ахуал да осыған қарайлас.
Халықаралық «Walk Free Foundation» қорының мәліметі бойынша әлемде 40 миллионнан аса адам құлдық қамытын киіп жүр. Олар ауыр жұмысқа күштеп жегілген немесе тән саудасымен айналысуға мәжбүр. Құлдар саны жөнінен Солтүстік Корея бірінші орында тұрса, Эритрея, Бурунди, Ауғанстан, Пәкстан, Иран мен Камбоджа секілді елдер алғашқы ондықта. Біздің елімізде де құлдыққа ұшырағандар жоқ емес. Бейресми мәліметтер елімізде 200 мыңға жуық қазақстандықтың құлдықта жүргенін айтады. Олардың арасында шекара асып кеткендер де бар. Адамды құлдыққа салатындар, сататындар алғашында жоғары жалақы ұсынып, жайлы өмір сүретіндігіне кепілдік береді. Артынша айтқанынан айнып, құжаттарын тартып алып, өздерін күштеп жұмысқа жегеді. Тіпті, олардың арасында шетелдік оқу орындарында оқитын жастарымыз да бар.
Ал, еліміздегі құл иеленушіліктің сипаты қандай? ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің мәліметінше, жыл басынан бері анықталған адам саудасының басым көпшілігі жезөкшелікпен айналысуға арналған притондарға қатысты. Мәселен, былтыр қыздардың тәнін саудалап, жеңіл жүріспен айналысуға мәжбүрлегендерге қатысты 67 іс тіркелген екен. Бұл 2022 жылмен салыстырғанда 2,1 есеге көп деген сөз. Қаншама қаракөздеріміз тағдырлары талқан болып, осы кәсіп түрімен айналысып жүр. Оларды анықтау да, біржолата жолын кесу де мүмкін болмай тұр. Ең сорақысы, мұндай жолға түскендердің арасында кәмелетке толмаған көк өрім қыздар да кездеседі.
ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің 2023 жылғы мәліметі бойынша, өңірлерде адам саудасына қатысты қылмыстық құқық бұзушылықтың дені Алматы қаласында орын алады екен. Бұл қалада былтыр осындай 17 дерек орын алса, 2022 жылы 5 факті тіркеліпті. Ақмола және Қызылорда облыстарында 8 дерек анықталса, Алматы, Жетісу, Солтүстік Қазақстан және Түркістан облыстарында да жағдай соншалықты мәз емес. Бүгінге дейін әр облыста 7 істен тіркелген.
Қылмыстық кодекстің 8-бабында адам саудасы мен эксплуатациясына қатысты жауапкершілік қарастырылған. Онда осындай құқық бұзушылыққа барған қылмыскердің дүние-мүлкін тәркілеп, өзін 18 жылға дейін бас бостандығынан айыру қарастырылған. Аталған нормаға соңғы түзетулер 2019 жылы желтоқсан айында енгізілді. Бұған қоса елімізде ағза мүшелерінің саудасына, кәмелеттік жасқа толмағандардың саудасына, жезөкшелікке тартуға қатысты жаза түрлері қатаңдатылады. Тағы бір айта кетерлігі, адам саудасы қылмысын түбегейлі жою үшін құзырлы органдардың ғана жұмысы аздық етеді, ол үшін бұл рухани кеселге тұтас қоғам болып қарсы тұру керек. Мұндай қылмыстардың құрбаны болмас үшін құжаттарыңызды қырағы болыңыз, өзіңізді алдауға жол бермеңіз деп, қарапайым қауіпсіздік шараларын ұстануға шақырды.
Таныс немесе шетелдік ұйымдар сізге шетелде жұмыс жасауды ұсынады. Бұл жағдайда, осы материалда адам саудагерлерінің «желісіне» түсіп кетпеу үшін бірнеше кеңестерді орындау қажет. Адам саудасының нысандарыАдам саудасы (адам саудасы) миф емес.
Сол қылмыстың сұмдық түрлері:
- жыныстық қанау,
- мәжбүрлі еңбек,
- қылмыстық қанау,
- қарыздық міндеттеме,
- балалар еңбегін қанау,
- «тұрмыстық» құлдық,
- қайыр сұрауға мәжбүрлеу,
- қарулы құрылымдарда адамдарды күш қолдану,
- бала асырап алу мақсатында балаларды сату,
- органдар мен тіндерді трансплантациялау үшін адам саудасы.
Көлік құралдарының барлық түрлеріне ортақ қасиеттер — құрбандар бостандық құқығынан айырылады, зорлық-зомбылық пен қоқан-лоққымен жұмыстарды немесе қызметтерді орындауға мәжбүр етеді.Адамдар құлдыққа әр түрлі жолмен түседі.Негізінен, адамдар лайықты жалақымен жақсы жұмыс ұсыныстарына, өмір сүруге қолайлы жағдайларға, жұмыс таңдау құқығына, тіпті үйленуге немесе жоғары білім алуға азғырылады.Адам саудасының құрбаны болмауға арналған кеңестер
- Шетелде жұмыс ұсынатын агенттіктің Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі заңды түрде лицензия алғанына көз жеткізіңіз.
- Шетелге барар алдында еңбек келісімшартын жасаңыз. Сізге қол қоюға ұсынылатын келісімшартты мұқият оқып шығыңыз, түпнұсқалардың бірі сіздің қолыңызда қалуы керек. Сізді шетелге жіберетін фирмаға қатынасы жоқ заңгермен кеңесіңіз. Келісім-шартта жұмыстың шарттары, сондай-ақ тұру, ақы төлеу және медициналық сақтандыру шарттары қарастырылуы тиіс.
- Жұмыс визасын алыңыз, туристік виза сізге жұмыс істеу құқығын бермейді. Сіз барғалы отырған елшіліктен осы жұмыс түріне жұмысқа орналасу мүмкіндігі туралы сұраңыз.
- Медициналық сақтандыруды алыңыз.
- Барлық құжаттарыңыздың, визалардың, төлқұжаттардың кем дегенде екі данасын жасаңыз, бір данасын өзіңізбен алыңыз, екіншісін туыстарыңызға қалдырыңыз — бұл сіздің қолыңыздан құжаттарыңызды тартып алған немесе құжаттарыңызды жоғалтқан кезде көмектеседі.
- Туыстарыңызға қайда және кіммен бара жатқаныңызды айтыңыз, телефон нөмірлерін, тұрғылықты жеріңізді қалдырыңыз. Отбасыңызбен келісіңіз, егер сіз белгілі бір уақытта қоңырау шалмасаңыз, бұл сізге қауіп төніп тұрғандығын білдіреді.
- Кетер алдында сіз кіретін елде сізге көмектесе алатын ұйымдардың мекенжайы мен телефон нөмірлерін біліп, есте сақтағаныңыз жөн. Бұл Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдіктері, үкіметтік емес ұйымдар, сондай-ақ жұмыспен қамту еліндегі көші-қон жөніндегі халықаралық ұйымның кеңселері.
- Және, әрине, сіз баратын елдің тілін, сіздің мамандығыңыз сәйкес келетінін, таңдалған жұмысқа қойылатын біліктілік және т.б.
- Егер сіз «құл саудасының» құрбаны болсаңыз, бірақ қашып кетсеңіз, консулдығыңыздан немесе басқа елді мекеннен қолдау іздеңіз.
Есіңізде болсын! Құжаттарыңызды ешкімге бермеңіз, ешқандай жағдайда, көші-қон қызметі мен құқық қорғау органдарының өкілдерінен басқа.Сіздің төлқұжат тек сіздікі!Қырағылық, байқампаздық танытыңыз, кез-келген ұсақ-түйекке назар аударыңыз.
