jetpisbai.kz Ұлы Дала жаңалықтары
Көпшілік туберкулезді өкпе ауруы ретінде қабылдайтыны бар. Бұл жаңсақ ұғым. Адамның ағзасын жалпы анатомиялық, физико-молекулалық дәрежеде қарайтын болсақ, барлық процесстің тұтас ағзаға әсер ететінін байқаймыз. Сол себепті ағзаға түскен кез келген бөгде дене (микробтар, бактериялар) ағзаның кез-келген мүшесінде кездесуі мүмкін екеніне көз жеткіземіз. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының соңғы мәліметтеріне қарасақ, жер бетіндегі адамзаттың үштен бірі латентті (жасырын) туберкулез жұқтырған.
Туберкулез – жұқпалы ауру, ол ауру адамнан сау адамға ауа арқылы жұғады. Өкпе туберкулезімен ауратын адам жөтелу, түшкіру, сөйлесу кезінде ауаға туберкулез таяқшаларын бөліп, дені сау адамға жұқтырады. Иммунитеті жоғары деңгейдегі адамдар бұл ауруға төтеп беріп, ал иммунитеті әлсірегендерде өкпе туберкулезіне шалдығу қаупі жоғары болады.
2-3 аптаға созылған жөтел, түнгі тершеңдік, дене қызуының ұзақ уақыт болуы, салмақ және асқа тәбет жоғалту, тез шаршау, әлсіздік туберкулездің алғашқы, бастамадағы белгілері болып табылады.
Ауданымызла туберкулез дертіне шалдығу соңғы 3-4 жылда тұрақтағанымен 100 мың адамға шаққандағы көрсеткіш 2020 жылы – 93,6% құрады. Бұл көрсеткіш республикалық, облыстық деңгейден әлдеқайда жоғары, туберкулезден эпидемиологиялық жағдайдың әлі де ушығып тұрғанын көрсетеді. Балалар арасындағы туберкулездің тіркелуі 2020 жылы – 3 балаға төмендеді (2019 жылы – 3 жасөспірім).
Тәжірбие көрсетіп отырғандай балалар арасындағы өкпе туберкулезі отбасында туберкулезбен ауратын ересек адамдардың ошағында тіркеліп отыр. Сондықтан туберкулездің ашық, жұқпалы түрімен ауратын отбасындағы балаларды оқшаулау (изоляция) өте маңызды шара болып табылады. Бұл ретте аудан орталығында орналасқан «Балауса» балабақшасы, Атырау қаласындағы облыстық балалар санаториясы, №4 мектеп-интернат мекемелері балаларды тегін қабылдап, тәрбиелеп, оқытып, құнарлы 6 мезгіл тамақтандырып, олардың туберкулезге қарсы иммунитет деңгейін жоғары көтеріп, сауықтырып, аурудың алдын-алуға септігін тигізеді.
Балаларды туберкулезден қорғаудың алғашқы шаралары БЦЖ вакцинасы болса, одан да бас тарту аудан бойынша әлде де орын алуы қынжылтады. Ата-аналармен түсінік жұмыстары көбіне оң нәтиже бермей жатады. Соңғы жылдары БЦЖ вакцинасынан бас тарту фактілері өсіп отыр. 2020 жылы 46 жаңа туған бала аудан көлемінде туберкулезге қарсы екпе алмады. (2019 жылы – 25 бала).
Туберкулез дертін тез анықтау үшін емханада заманауи қондырғы G-Xpert MTB| RIF экспресс тестісін қолдану, диагнозды 2 сағат ішінде қойылуына мүмкіндік береді.
Ауырған сырқаттарды емдеуге толық мүмкіндік қарастырылған, емдеуі тегін. Ауданда амбулаториялық ем алып жүргендерге 10 айлық АЕК мөлшерінде көмек ақша беріледі.
Өкпе туберкулезі — емделсе толықтай жазылатын ауру. Емделу мерзімінің ұзақ болуына байланысты (кейбір ауру түрінде 20 айға дейін), бұл ауырудан айығу науқастан асқан төзімділікті қажет етеді, сонымен қатар ауруды отбасына, балаларына, қоршаған қоғамға таратпау үшін өзінің жауапкершілігін сезініп, емін толықтай алып, емдеу курсын аяқтағанша үздіксіз дәрігерлерін қабылдауы тиіс.
Туберкулез өкпеден басқа адамның сүйек буындарында, асқазан-ішек жолдары, зәр шығару жолдарында, лимфа түйіндерінде, көзде, тері тағы басқа мүшелерінде кездеседі. Бұл ағзалардағы туберкулезді анықтау диагностикасының ерекшелігі бүгінгі таңдағы үлкен мәселе. Басты проблема – науқастардың диагностикасының кеш болатынында. Мысалы омыртқаның туберкулезді қабынуы кезінде оның клиникалық көрінісі бірнеше омыртқа кеселдерінің симптомдарымен ұқсас болуында (омыртқа сүйектері остеомиелиті, онкология, остеохондроз, омыртқа дискілерінің жарығы, т.с.с.) соның қатарында перифериялық лимфа түйіндері (операциядан кейінгі материалды бактериологиялық, патоморфологиялық зерттеулерден кейін диагноз нақтыланады) немесе кез-келген абсцесс, флегмоналардың айрықша бактериологиялық, гистологиялық зерттеулері толық тексерілмей қалуының салдарынан науқастардың көпшілігінде туберкулез диагнозы кеш қойылып жатады. Тіпті кейбір созылмалы кеселдердің (созылмалы ішек жабысқақ аурулары, урологиялық, гинекологиялық кеселдер) диагностикасы тек операциялық ем шарасынан кейінгі патоморфологиялық нақтылаудан соң анықталып жатады.
Сондықтан кез келген ауруға диагноз қою мәселесі қиындаған сәтте, міндетті түрде туберкулезге тексерілуді де ұмытпағаныңыз абзал. Қазіргі таңда елімізде түберкулезді анықтайтын заманауи лабораториялық жабдықтармен толық қамтамасыз етілген. Туберкулезді емдеу жолдары да соңғы әлемдік ғылыми клиникалық дәлелденген үрдістерге негізделген. Ең бастысы, дер кезінде хабарласқан жағдайда науқастың туберкулезден толық айығып кететінін есте сақтаңыз.
Туберкулез – ауа арқылы сөйлесу, түшкіру, жөтелу кезінде таралатын инфекциялы ауру. Инфекцияны таратушы негізгі көз – туберкулез таяқшасын бөліп шығаратын ауру адам.
Егер жанұяда туберкулезбен ауыратын адам пайда болса, онда оны 2-3 айға стационарға жатқызып, ал жанұя мүшелерін және жақындарын туберкулезге тексерген жөн.
Ауру адам стационардағы емделу курсы аяқталған соң, амбулаторлы емделуге шығарылады.
Бұл уақытта ауруға жеке бөлме берген жөн.
Бөлмеде күніне 2 рет хлорамин, хлорлы әк сияқты дезинфекциялау құралдары қосылған ерітіндімен ылғалды жинау жұмыстарын жүргізу қажет. Бөлменің ауасын күніне 3-5 тазартып отыру керек.
Ауру адамға жеке бет орамал, қол орамал, төсек-орын тысын және т.б. бөліп беру керек. Және бұларды жеке жуу керек, жуғаннан бұрын 5% хлорамин ерітіндісіне (1литр суға 50 грамм немесе 5 үлкен қасық хлорамин) немесе 30 мин. қайнату керек.
Жастықтарды, көрпені, жүн киімдерді ауаға тазартып не болмаса күннің көзіне іліп қойып отыру керек. Ауру адамға сондай-ақ жеке ыдыс бөлінуі қажет, ыдысты қолданыстан кейін 30 минут бойы 2% содалық ерітіндіде (1литр суға 20 грамм ұнтақ немесе 2 үлкен қасық) қайнатады немесе 4 сағатқа 5% хлорамин ерітіндісіне салып қояды.
Ауруды қақырығын еденге, жерге, қол жуғышқа, қол орамалына тастамауы үшін қалта түкіргішімен қамтамасыз ету қажет.
Қақырықтың бойындағы жұқпалылық қасиетін жою үшін 3-5% хлорамин ерітіндісін (ерітіндіде 6 сағат ұстауы керек) немесе 10-12% хлорлы әк ерітіндісін (1 литр суға құрғақ хлорлы әк стақанының екі 1/3 бөлігін қосып, ерітіндіде 2,5 сағат ұстаған жөн) қолдану керек.
Ауру адам дәрігер жазып берген дәрілерді уақытылы ішіп тұруы керек, жанұя мүшелері бұны бақылауда ұстағандары жөн. Аурудың күніне 4-5 рет сүтті, етті тағамдармен немесе жеміс-жидектермен ауқаттанғаны жөн.
Алкоголь мен шылым шегуге болмайды.
Ауру адамға кішкентай балалармен сөйлесуге, оларды сүюге тыйым салынады.
Осы ережелерді сақтасаңыздар, сіздің жанұяңыздың мүшелері туберкулезден аман қалады.
Туберкулездің алдын алу.
Туберкулездің негізгі жұғатын көзі туберкулез микробтарын тарататын науқас адам. Науқас адам сөйлегенде, жөтелгенде, түшкіргенде, ән айтқанда түкірікпен, қақырықпен әлденеше миллиард туберкулез микробтарын бөліп шығарады және олар 1,5 метрден 5 метрге дейін шашырайды, ең қауптісі ол ауада таралып, бір сағаттан көп уақыт сақталады. Науқас адамның жерге немесе еденге түкірген қақырығы бірте-бірте кебеді де, ақырында шаңға араласады, шаң ауаға көтеріледі, дем алған кезде сау адамның өкпесіне енеді. Одан басқа аурудың ыдыс-аяғы, киім-кешегінен, кір қолынан және сүйіскен кезде жұғады. Сол сияқты туберкулезбен ауыратын үй жануарлары да: сиыр, түйе, доңыз туберкулез ауруын таратады. Туберкулезбен ауыратын малдың сүтін шикілей ішкенде немесе тауықтың жұмыртқасын пісірмей жегенде жұғады.
Туберкулез қандай ауру?
Туберкулез- жұқпалы ауру. Ең жиі кездесетін түрі-өкпе туберкулезі. Көп жағдайда сырқат белгісі науқас адамға білінбей басталады да, тек қана Манту реакциясын қойғанда, қақырықты “Кох таяқшасына” тексергенде немесе флюорографиялық байқаудан өткенде табылады.
Туберкулездің белгілері:
-әлсіздік, тез шаршау;
-асқа зауқы соқпау, жүдеу;
-3 аптадан аса жөтеліп жүру;
-түнде немесе ұйқыдан оянған кезде терлеу;
-дене қызуының 37 градустан жоғары көтерілуі;
-түстен кейінгі мезгілде бейжай болуы.
Осындай белгілер білінсе міндетті түрде терапевт-дәрігерге көрініп қақырықты үш күн қатарынан үш рет “Кох таяқшасына” тексеру керек. Қазіргі жағдайда туберкулезбен ауырған жанды емдеп жазуға болады.
Туберкулезбен қай жастағы адамдар ауырады?
Ұлтына, дәрежесіне байланысты ма?
Біздің халықта егде тартқан адамдарда туберкулез болмайды деген ұғым бар. Бұл ұғым дұрыс емес. Туберкулез жас талғамайды және әр жастағы адам ауырады, адам ағзасының әр түрлі органдарын зақымдайды. Ұлтына, нәсіліне, дәрежесіне қарамайды. Туберкулез-аса қауіпті дерт. Анықталған аурулар емделмесе бір жылда 50 пайызға жуығы өлімге душар болады.
Туберкулез науқасымен кімдер тез ауырады немесе бейім тұрады?
А) байлығына немесе кедейлігіне қарамай санитарлық-ағарту мәдениеті төмен
адамдар ауруға бейім тұрады;
б) уақытында тамақтанбайтындар, өз денсаулығына мән бермейтіндер;
в) маскүнемдер, нашақорлар, жүйкесі тозғандар, есі ауысқандар, үй-жайы жоқ кезбелер;
г)гармон дәрілерін көп қабылдайтындар;
д)тұмаумен жиі ауыратындар, қант диабеті, өкпе-тыныс жолдары сырқатының соылмалы түрі мен асқазан-ішек жараларымен ауыратындар;
е)туберкулез науқасымен қарым-қатынас жасайтын барлық жанұя мүшелері, жұмыс қызметтестері;
ж) жас балалар, жүкті әйелдер, кәрі кісілер туберкулезге бейім тұрады.
Туберкулезден қалай сақтануға болады?
А) адам ағзасының қорғаныс жүйесін күшейту үшін туберкулезге қарсы БЦЖ вакцинасын егу, бұл вакцина тек қана дәрігердің шешімімен егіледі. БЦЖ вакцинасын бірінші рет перзентханада, кейін бала бірінші сыныпқа (6-7 жас) және бала бесінші сыныпқа (11-12жас) барғанда БЦЖ егіледі.
Б) салауаты өмір салтын ұстану
В) тазалық сақтау
Г) дұрыс тамақтанып, зиянды әдеттен бас тарту керек
Д) дене шынықтыру, жаттығулар жасау
Туберкулез – инфекциялы ауру. Аурудың негізгі көзі – туберкулезбен ауырушы адам.
Аурудың белгілері: 3 аптадан аса уақытты қамтитын жөтел, тәбеттің жоғалуы, жүдеу, түнгілікте терлеу, көкірек қуысының ауыруы, шаршағыштық болып табылады.
Аурудың негізгі көзі – туберкулездің ашық формасымен ауыратын адам. Ауру адамның қақырығы арқылы таяқша бөлінеді. Егер ауру адам қақырығын еденге не болмаса жерге тастайтын болса, ол шаңмен араласып кетеді. Осы шаңмен тыныстаушы сау адам ауруды өзіне жұқтырып алуы әбден мүмкін.
Сондай-ақ инфекцияның көздері ауру жануарларда болуы мүмкін. Мысалы, сиыр туберкулезбен ауырған жағдайда бала ауруды қайнату мен стерилдеуден, яғни қажетті өңдеуден өтпеген сүт немесе сүт тағамдарынан жұқтыруы мүмкін.
Үйдің гигиеналық шарттары төмен болған жағдайда, туберкулез шыбындар арқылы ластанған ас тағамдарынан да жұғады. Шыбындар ластаған ас тек ішек-қарын жолына қауіпті инфекциялы аурулардың ғана емес, сонымен бірге туберкулездің де қоздырғышы болып табылады.
Туберкулезден сақтану ережелерін бұзуға болмайды. Яғни, дұрыс тамақтанып, жеке бас гигиенасын сақтап, дене шынықтыру және спортпен айналысып, таза ауада серуендеп, уақытылы екпелерді алып тұру керек. Бұл инфекцияға тек дені сау ағза ғана төтеп бере алады.
Туберкулез – инфекциялы ауру. Аурудың негізгі көзі – туберкулезбен ауырушы адам.
Аурудың белгілері: 3 аптадан аса уақытты қамтитын жөтел, тәбеттің жоғалуы, жүдеу, түнгілікте терлеу, көкірек қуысының ауыруы, шаршағыштық болып табылады.
Туберкулезден сақтану ережелерін бұзуға болмайды. Яғни, дұрыс тамақтанып, жеке бас гигиенасын сақтап, дене шынықтыру және спортпен айналысып, таза ауада серуендеп, уақытылы екпелерді алып тұру керек. Бұл инфекцияға тек дені сау ағза ғана төтеп бере алады.
Туберкулез – жұқпалы ауру. Ол туберкулезбен ауырушы адаммен сөйлесу және оның жөтелуі, түшкіруі кезінде ауа арқылы таралады.
Аурудың негізгі белгілері: 3 аптадан көа уақытты қамтитын жөтел, тәбеттің жоғалуы, жүдеу, түнгілікте терлеу, көкірек қуысының ауыруы, шаршағыштық, әлсіздік.
Туберкулезбен ауырудың алдын-алуда сүтті және етті тағамдармен, жеміс-жидектермен көп көлемде ауқаттану негізгі рөлді ойнайды.
Туберкулез – Кох таяқшасының әсерінен пайда болатын, өкпені және ағзаның басқа да мүшелерін зақымдайтын инфекциялы ауру.
Аурудың негізгі көзі – туберкулездің ашық формасымен ауыратын адам. Ауру адамның қақырығы арқылы таяқша бөлінеді. Егер ауру адам қақырығын еденге не болмаса жерге тастайтын болса, ол шаңмен араласып кетеді. Осы шаңмен тыныстаушы сау адам ауруды өзіне жұқтырып алуы әбден мүмкін.
Туберкулез бактериялары сау адамның ағзасына аурумен сөйлесу кезінде, түшкіргендегі, жөтелгендегі шашыранды кішкентай тамшылармен, шырыш немесе сілекей арқылы жұғуы мүмкін.
Сондай-ақ инфекцияның көздері ауру жануарларда болуы мүмкін. Мысалы, сиыр туберкулезбен ауырған жағдайда бала ауруды қайнату мен стерилдеуден, яғни қажетті өңдеуден өтпеген сүт немесе сүт тағамдарынан жұқтыруы мүмкін.
Үйдің гигиеналық шарттары төмен болған жағдайда, туберкулез шыбындар арқылы ластанған ас тағамдарынан да жұғады. Шыбындар ластаған ас тек ішек-қарын жолына қауіпті инфекциялы аурулардың ғана емес, сонымен бірге туберкулездің де қоздырғышы болып табылады.
Көптеген адамдар өмір сүру кезеңінде туберкулез бактерияларын жұқтыруы мүмкін, алайда ауру адамдардың аздаған бөлігінде ғана дамиды. Демек, бұл процесс туберкулез инфекциясының жұқпалылығына қарамастан, адам ағзасының ауруға қарсы тұра алатын күшті иеленуіне тікелей байланысты болып келетінін көрсетеді.
Балалар туберкулезінің алдын-алуда орынды тамақтану, дұрыс құрылған күн тәртібі, спортпен және дене шынықтыру жаттығуларымен айналысу, күн бұлау және жеңіл ваннаны қабылдау зор рөл атқарады. Бұл әрекеттер ағзаның табиғи төзімділігін нығайтады.
Аурудың негізгі белгілері: 3 аптадан көа уақытты қамтитын жөтел, аранның жоғалуы, жүдеу, түңгілікте терлеу, көкірек қуысының ауырулары, шаршағыштық, жұмыс істеу қабілетінің төмендеуі.
Бір немесе бірнеше аурудың белгілерін байқаған адам бірден туберкулезден раылу мақсатында дәрігерге қаралғаны жөн. Ауру туралы уақытылы білу тезірек сауығуға жол ашады.
Республикамызда туберкулезбен ауыратын адамдарға көрсетілетін қызмет, яғни қаралу, емделу тегін жүзеге асады.
