ТЕМЕКІ ШЕГУДІҢ ЗИЯНЫ

Бүгінде қазақ ұлтының денсаулығын барынша тұншықтырып отырған бір дерт бар. Ол – никотинге тәуелділік. Қазіргі уақытта темекі шегу мәселесі өте өзекті тақырып болды. Бұл осы күнгі ғана емес, келешек ұрпағымыз үшін де қауіпті қатер. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне жүгінсек, жер шарындағы халықтың 18 пайызы яғни, бір миллиард адам темекіге тәуелді. Ал, жылына бес жарым миллионға жуық адам темекі зардабынан туындаған аурулардан өмірін қияды екен.

Әрбір адам ағзаға тіпті бір темекі шегетін зиянды біледі, бірақ адамдардың көпшілігі темекі шегуді жалғастырады.

Темекіге қарсы заң бұл жағдайды түзетуге көмектеседі, шылым шегуге қарсы күрестің ең маңызды бөлігі-бұл алдын алу.

Никотинге тәуелділік-тек психологиялық сипаттағы проблема. Адамдардың көпшілігі,  сигаретті осылайша шеге отырып, стресс пен ширығуды түсіреді. Күн сайын темекі шегетіндер темекі санын арттыра отырып, болашақта оларды зиянды әдетпен байлау қиын бола түседі.

Шылым шегушілердің көпшілігі өзінің алғашқы темекісін 18 жасқа дейін сынап көрді. Бұл жасөспірімнің толыққанды никотин тәуелділігіне ие болу қаупі бар. Ол темекіні неғұрлым ерте шеге бастаса, соғұрлым бұл ықтималдық көп болады.

Жасөспірімде мұның болуы мүмкін зардаптардың барлық ауырлығын түсіну маңызды.

Өсіп келе жатқан ұрпақтың денсаулығы-ұлттың болашағы.

Жасөспірімдер арасындағы алдын алу шаралары өмір сүру сапасы мен ұзақтығын арттыруға, көптеген жүрек ауруларын, жүрек және қан тамырлары ауруларын болдырмауға көмектеседі.

Тәуелділікпен қалай күресуге болатынын түсіну үшін, сондай-ақ оның алдын алуда қандай да бір шаралар қабылдау, оны дамыту үшін не түрткі болатынын білу керек. Шындықтан қашуға әрекет.

Жасөспірімдер жиі ішкі ыңғайсыздық тудыратын жағдайларға тап болады. Қалайда  түзетуге күші жоқ, қиын жағдай, стресс, шаршау пайда болады. Мұндай жағдайды өзгерту әрекеттері алкогольді, есірткіні қабылдауға немесе темекі шегуге әкеледі.

Ересек болып көріну және басқалардың алдында дербес болу ниеті.

Нәзік жасөспірім жасында темекі шегу, алкоголь және есірткі қолдануы үлкен жолдастарына қызығушылық пен еліктеу болып табылады.

Әдетте, бірінші рюмка немесе темекі ашудан басқа ештеңе әкелмейді. Алайда, ересек болып көріну және қорқынышты көрсетпеу ниеті мұны жасыруға мәжбүр етеді.

Жасөспірім темекі немесе қолында бөтелкесі бар адам ересек жетілген тұлға ретінде қабылданады.

Жасөспірімнің есірткі, алкоголь мен темекіге толы қисық жолға түсуіне жол бермеу үшін, онымен күреске бағытталған алдын алу шараларын жүргізу маңызды.:

• отбасында жаман мысал болмауы маңызды;
• темекі жарнамалауға тыйым мемлекет деңгейінде болуы тиіс,
• барлық оқу орындары, мектептен басталып, университеттермен аяқталады, спортты және дұрыс өмір салтын насихаттайды;
• кәмелетке толмаған адамдарға темекі және алкоголь сатуға тыйым салуды бақылау;
• көпшілік орындарда темекі шегу мен ішімдік ішуге тыйым салу.

Темекі шегудің алдын алу біздің елімізде бірінші кезектегі міндеттердің бірі болып табылады.

1 сағат темекі тартылған үйжай 4 сигаретке тең.

Бала өсіруде темекі түтінінің әсеріне ұшыраған адамдар, 60% қатерлі ісікпен жиі ауырады.

Салауатты өмір салты — бұл ең әуелі денсаулықты сақтауға және нығайтуға бағытталған сауықтыру жолындағы белсенді іс-әрекет. Адамның өмір салты өздігінен қалыптаспайды, ал салауатты өмір салты өмір сүру барысында мақсатты түрде қалыптасады. Қазіргі мәліметтер бойынша денсаулық 53-55%- ға салауатты өмір салтына тәуелді болады екен. Бұдан салауатты өмір салтын ұстанудың қаншалықты маңызды екендігі айқын .Темекі шегуден, ішімдіктен, есірткі және уытты заттардан бас тарту қажет. Бұл зиянды әдеттер организмге әсер етіп, денсаулыққа зиян келтіреді. Салауаттылық — ішкіліктен, есірткі, темекіден аулақ болу, дене және жан тазалығын сақтау, тіпті қарапайым түрде айтсақ адамның киім киісі, тамақты қалыппен ішуі де кіретін игі іс-әрекет. Өмір заңдылығы салауатсыздықты кешірмейді, оғаш қылықтар түбінде опық жегізеді.

Жасөспірімдердің салауаттылық өмірге ұмтылысы, зиянды әдеттерді жек көрушілігі олардың өзге адамдармен қарым-қатынасына яғни әлеуметтік ортаға тығыз байланысты. Ұрпақты өмір заңдылықтарына, салауаттылық негіздеріне бейімдеу мектеп жүйесі жүктеген маңызды да жауапкершілігі мол міндет болып табылады. Шылым шегу — зиянды әдет, ағзаны улайды. Адам шылым шеккенде зиянды заттар ағзаға өтіп, өкпеге қонады. Темекі мен оның түтінінде адам ағзасына зиянды ең улы никотиннен бастап 200-дей химиялық заттар кездеседі. Бетіне әжім ерте түседі, шашы сирейді, саусағы сарғыш тартады, тісі бұзылады, терісінің қасиеті кемиді. «Сен білесің бе?» . 1. Шылым шегуден жылына 25 млн. адам өледі. 2. Әр шылым адам өмірін 12 минутқа қысқартады. 3. Шылым шегетіндердің 80%-ы өкпе ауруымен ауырады. 4. Қазақстанда 393 мың -ВИЧ-пен ,76 мың СПИД пен ауырады. 5. СПИД-пен ауыратындардың дені жастар. 6. Шектен тыс шай мен кофе ішу де — есірткінін бір түрі. 7. Қазақстанда темекі тартатындардың саны 5 миллион. 8. Қалаларда есірткінің құрбаны болған 7-8 жастағы балалар тіркелуде

Темекінің зиянын білесің бе? Темекі шегу барысында оның жартысы жанып кетеді, жұтылатын түтіннің құрамында никотин, көміртек тұтығы, синил қышқылының бөліктері және басқа да сол сияқты химиялық заттар бар. Оның ішінде ең улысы – никотин, оның уы ағзаға еніп, әуелі тітіркендіреді, одан соң жүйке жүйесіне әсер етеді, қан тамырлары тарылып, сілемейлі қабаты зақымданады. Егер де никотин көп мөлшерде ағзаға енсе, дене тырысып өліп кетуі мүмкін. Никотин ағзаға бірден емес, шамалап енеді, сондықтан да, шылым шегуші қатты уланбайды. Ол біртіндеп болады. Ас қорыту жүйесінің, жүрек-қан тамыры аурулары, қатерлі ісіктер болуы мүмкін. Неғұрлым шылымның сапасы төмен болған сайын, соғұрлым оның құрамында никотин көп болады.Темекінің түтінінде өте улы зат — никотин бар. Шылым шеккенде адам ауамен бірге темекінің де түтінін де жұтады. Бұл түтіннің ішінде улы газ, шаң, күйе болады. Шылымның күніне 20 — сын тартқан адам 90мл г никотин жұтады. Темекі — заңды түрде қолдануға болатын есірткі түрі. Темекі жапырағында танин, желім, шайыр, крахмал және алколоидер бар өсімдік. Темекі түтінінде 30 — астам улы

заттар бар: Никотин, Көмір қышқыл газы, Көміртек тотығы, Көгеретін қышқыл, Аммиак, Шайырлы заттар, Органикалық қышқылдар және басқалары. Темекіден ауаға жылына 720 мың тонна күкірт қышқылы, 384 мың тонна аммиак, 180 мың тонна никотин, 660 мың тонна темекі майы, 550 мың тоннадай иісті газ шығады. Сигареттің 1 — 2 қорабында никотиннің өлімдік мөлшері бар. Темекішілді құтқаратыны, бұл мөлшердің организмге бірден емес, бөлшектеніп түсетіні. Шылым шегу – зиян қызмет, оған күш салмай тастауға болмайды. Ол нағыз нашақорлық, және оны көбі шындап көңілдеріне алмайтыны, аса қауіпті. Жыл сайын дүние жүзінде темекі шегудің салдарынан 4млн адам қайтыс болады екен. Бүгінде жер шарында 1, 2 млрд адам темекі шегетін көрінеді. Қазақстанда 5 миллионға жуық адам темекі шегеді екен. Оның басым бөлігі орта жастағы адамдар.

Темекі шегудің теріс салдарға әкеп соғатын себептері:

1. Тіл мен ерін сілемейлі қабаттарын зақымдайды;

2. Құрғақ жөтелдің болуы;

3. Ауыз қуысынан жағымсыз иістің шығуы;

4. Ауыз қуысының инфекциясы;

5. Иіс сезу қабілетінің нашарлауы;

6. Бет, жүзді уақытынан бұрын әжім басуы;

7. Тістердің сарғаюы;

8. Қалыпты тыныс алудың бұзылуы;

9. Түрлі ауруларға ағзаның қарсы тұру қабілетінің төмендеуі.

Темекі жарнамасы

Қатерлі әдетпен күрес

Темекі 1 литр сүттен арзан

Заң жүзінде рұқсат етілген қауіпті өнім

Темекіні серік еткендер

Темекі шегу денсаулыққа зиян. Оны тастау өз қолыңда!