jetpisbai.kz Ұлы Дала жаңалықтары
Қазіргі уақытта нашақорлық проблемасы әлемдік қоғамдастықта өзекті болып қалып отыр, соның салдарынан жастар арасында есірткіні пайдалану жағдайы аса алаңдаушылық туғызады.
Есірткіге тәуелділік қаупі, құбылыстар сияқты, сондай – ақ есірткі заттарының тізбесі үнемі өзгеріп отырады, «синтетикалық есірткілер» деп аталатын, сондай-ақ дәстүрлі болған есірткілердің ұлттық түрлері қолданылады, оларға бірінші кезекте қарасора және оның барлық туындылары жатады. Өкінішке орай, жастар санының белгілі бір бөлігі психобелсенді заттарды қолдануға бейім. ШҚО бойынша наркологиялық статистика: Шығыс Қазақстан облысы бойынша дәрігер-наркологтардың бақылауымен 14-тен 28 жасқа дейінгі жастардың ішінен барлық психобелсенді заттарды пайдалану – 2186, оның ішінде 0 – ден 14 жасқа дейінгі балалар – 27, 15-тен 17 жасқа дейінгі жасөспірімдер-190.
Психоактивті заттарды қолдану себептері:
1. Жеке тұлғаның түрі және спиртті немесе есірткіні қабылдауда ерекше сезім іздеумен өзін жүзеге асыратын жасөспірімнің психикалық бұзылуларына бейімділік.
2. Психопатия-бұл жасөспірім тұлғасының дисгармониялық қалыптасуына алып келетін және оның қоғамға бейімделуін бұзатын дұрыс емес мінез-құлық (мінезді аномалия). Темекі шегу, алкоголь қабылдау, жүкті әйелдің дәрілік заттары маңызды, бұл құрсақішілік даму кезеңінде ұрыққа теріс әсер етеді. Бұған баланың миына, ОЖЖ ауруларына, бала өмірінің алғашқы 1-3 жылында ұзақ ауыр өтетін аурулар да жатады.
3. Анамнезінде балада бас сүйек-ми жарақаттары, сондай-ақ тәрбиенің жеткіліксіздігі маңызды.
Тәрбие факторлары: баланы қоғамдағы ата-аналардың қалыпты мінез-құлқын көретін қолайлы отбасында тәрбиелеу кезінде балада барабар рухани-адамгершілік ұстаным қалыптасады. Алкоголь және есірткілік тәуелділіктің қосымша факторларына теріс сыртқы әсерге қарсы әрекет етуге әрдайым қабілетті емес, белгісіз жасөспірім тұлға жатады.
Жасөспірімдік өзгерістер: жасөспірімдерде өзіне және өзінің мінез-құлқына сын дамымаған. Жасөспірімдердің мінез-құлықтық топтық нормалары мен үлкендерге еліктеу ниеті дамыған.
Әлеуметтік себептер: алкоголь мен есірткіні қабылдаудың басталуы жасөспірімдер тобының мінез — құлықтық ерекшеліктеріне пубертат жасына байланысты ықпал етеді; бос уақытта жұмыспен қамтылу мен қызығушылықтың болмауы — қосымша қауіп факторы; ата-аналар тарапынан назар аударудың жеткіліксіздігі-басты себеп.
Есірткі ерекше болып көріну факторы сияқты
Жасөспірімдік жас кезеңі үшін бөтен әсерге бейімділік тән, ал тәуекел тобындағы жасөспірімдерге теріс ықпал тез әсер етеді. Жастар мен кәмелетке толмағандардың психикалық белсенді заттарды қолдануының алдын алу үшін:
- Жастардың бос уақытын қатаң бақылауды қамтамасыз ету, әдетте, психобелсенді заттарды қолданатын және тарататын жерлерді бақылауға алу;
- Аула клубтарында, спорт секцияларында, қызығушылықтары бойынша клубтарда жасөспірімдер мен жастардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету және осы мекемелерге тегін бару мәселесін шешу;
- Біздің мәдениетіміздің дәстүрлі рухани – адамгершілік құндылықтары негізінде білім беру жүйесінде алкоголизмнің алдын алу процесін ұйымдастыру, сондай-ақ білім беру мекемелерінің оқушылары мен ата-аналар үшін «денсаулық мектебін» ұйымдастыру;
- Өскелең ұрпаққа адамгершілік тәрбие беруде отбасының жауапкершілігін арттыру.
Бастапқы алдын алу бағдарламаларын іске асыру халықтың негізгі әлеуметтік індеттерге, бірінші кезекте ПБЗ-ға тәуелділігін қоса алғанда, тартуға психологиялық тұрақтылығын арттырады және халықтың наркологиялық көмекке жүгінулерінің санын, сондай-ақ оларды тексеру мен емдеуге арналған шығындарды азайтады.
Темекі шегудің мен маскүнемдіктің адам ағзасына теріс әсері
Темекі шегудің зиянытуралы көп айтылды. Алайда, осы зиянды әдеттің таралуынан болған ғалымдар мен дәрігерлердің мазасыздануы өсуде, өйткені әлі де адамдар саны темекі шегуді денсаулыққа зиянды деп санамайды.
Темекі шегу-зиянсыз сабақ емес, оны күш-жігерсіз лақтыруға болады. Бұл нағыз нашақорлық, әсіресе, көптеген адамдар шындап қабылдамайды.
Темекі шегушілерде никотинге сезітал ми орталықтары тежеліп тұрған күйде, сол себепті олардан бастау алатын жүйке ұшында тіндердің қалыпты құрылымы мен функцияларына қажетті заттар жеткіліксіз пайда болады. Темекі шегу нәтижесінде көптеген ұлпалар мен мүшелерде жүйке дистрофиясы байқалады, ал оның аясында әртүрлі ауруларға бейімділік пайда болады.
Темекі шегуге немесе шекпеуге болама?
Темекі жапырақтарында ең улы өсімдік алкалоидтарының бірі никотин бар. Никотин өсімдік тамырларында өндіріледі және сол жерден басқа бөліктерге, соның ішінде жапырақтарға түседі. Темекінің әртүрлі сорттары никотиннің 0,3 – тен 7% — ға дейін, оның ең көп мөлшері-темекінің арзан сорттарында, ең азы-қымбат. Темекі шегу кезінде никотин ағзаға түседі. Никотиннің мөлшері адам үшін 30-60 мг да өлімге әкеп соғады, 5-6 мг да қатты улануды тудырады.
Аз мөлшерде никотин жүйке жүйесіне әсер етеді, оның салдарынан үлкен ауруға шалдығуы әбден мүмкін (тыныс алудың тоқтауы, жүрек қызметінің тоқтауы). Никотинмен улану симптоидарда шылым шегетін адамдарда:
Жүрек айнуы (кейде құсуы), бас айналуы және бас ауруы пайда болады. Тұрақты темекі шегушілерде, керсінше, ми іс-әрекеті қозғалады және қанағаттандыру сезімі пайда болады.
Темекі шегу-бұл зиянды әдет ғана емес, өз күшінде ол есірткі тәуелділігінің белгілі бір түрін (никотинизм) тудырады..
Никотиннің басты қаупі никотин тәуелділігі темекі түтінінің барлық зиянды компоненттерінің ағзаға түсуімен сөзсіз ілесе жүретін темекіні тұтынуын қолдайды. Ал темекі құрамында ондаған химиялық қосылғыштар бар: аммиак, кадмий, сірке суы және стеарин қышқылы, гексамин, толуол, мышьяк, метанол және т. б.
Осыған орай, темекі құрамындағы никотин мөлшерін азайту темекі шегушілерге тәуелділік дамымайтынына және олар уақытында тоқтай алатынына ықпал етеді. Алайда, бұл барлық жерде, мүлдем керісінше. Темекі шегуге құмарлықтың зияндылығы қазіргі заманғы адам аксиома ретінде қабылданғанына қарамастан, темекі шегудің «жеңіл» маркасына көшкен шылым шегуші, әдетте, бұл тыныштандырады.
Бүгінгі күні шығарылған темекіден келетін зияңды азайту туралы ойламаған бірде-бір темекі компаниясы жоқ. Өндірушілер кәдімгі темекі құрамындағы қауіпті химиялық элементтердің деңгейін ең аз мөлшерге дейін қысқартуға тырысады.
«Жеңіл» және «ультра жеңіл» шылым дегеніміз не?
«Жеңіл» шылым маркалары зияңды болып табыла ма, әлде бұл дәм мен хош иістің күшін көрсету тәсілі ғана ма?.. «Өкпеде» және «ультра жеңіл» темекі құрамында Шайыр (1 мг дейін) және никотин (0,1 мг дейін) азайғанына қарамастан, осы маркалардың темекі шегетіндер сияқты токсиндерді өз ағзасына алады. Зерттеушілер бұл канцерогендік заттардың санындағы елеулі айырмашылықтарды да таппады.Бірақ бұл бәрі емес мамандардын пікірінше,» жеңіл » темекі дәстүрлі темекіден әлдеқайда көп зиян келтіруі мүмкін. Дәлел ретінде кейбір адамдар»жеңіл» темекіге көшкен кезде күні бойы оларды көп мөлшерде шеге бастайды, сондықтан тұтынылатын улы заттардың мөлшері бұрынғыдай қалады. Сонымен қатар, жеңіл темекі шегуде адамдар терең демалады.Сондықтан темекінің» жеңілдігі » олардан пайда болған ауруларды емдеу жеңілдігі байланысты деп өзімізді алдаймыз. Темекі шегу– бұл зиянды әдет. Денсаулыққа зиян келтіретін нәрсе.
Қазіргі адам өзінің моральдық және физикалық әл-ауқаты туралы жиі ойлана бастағаны жақсы.
Мәселен,темекі шегетін тұрғындардың арасында 40 %, алкогольді асыра пайдаланушылардың арасында 98% — ы бар. Өкінішке орай, өмірде олар өмірде жиі үйлеседі .
«Маскүнемдіктің алдын алу»
Ағзада алкоголь әсер етудің мынадай түрлерін көрсетеді: ми жасушаларына токсикалық әсер етеді, мидың биологиялық процестерін өзгертеді, ағзаны энергиямен қамтамасыз етеді, орталық жүйке жүйесінің жұмысын баяулатады, оның тиімділігін төмендетеді, анестезиялаушы зат ретінде әрекет етеді, несептің өңдірісін ынталандырады. (алкогольді көп қабылдаған кезде, бауырды уақытша істен шығарады (спирттік бауырдың шамамен үштен екісі істен шығуы мүмкін, бірақ бауыр жұмысы әдетте бірнеше күннен кейін толық қалпына келеді).
Бауырдың зақымдануы алкогольдік гепатит пен циррозға әкеп соғады, ізімен асцит (іштегі сұйықтық), бактериялық перитонит (іш қуысының төсеніші қабынады), мидың зақымдануы, варикозды тамырлардан өңеш қан кетуі (бауыр көктамырында жоғары қысым болғанда), көкбауырдың ұлғаюы, функциялық бүйрек жеткіліксіздігі, анемия жүреді.
Алкоголь ағзаның гормоналды реттеу жүйесін бұзады, ал бұл сала олардың ең үлкен ауруларға әкеліп соғуы мүмкін.
Есірткінің адам ағзасына теріс әсері
Есірткі ең алдымен жүйке жүйесіне, сондай-ақ бүкіладам ағзасына ерекше әсер етеді.
пайда болады.
«Дозаны» қайталап қабылдағанда қысқа мерзімде ағзаның созылмалы улануының ауыр медициналық салдары дамиды: ішкі органдардың, жүйке жүйесінің, бас миының зақымдануы. Әртүрлі психикалық бұзылулар пайда болады, жеке адамның тозуы, жұмысқа қабілеттіліктің жоғалуы артады,біртіндеп толық мүгедектік, байқалады. Науқастардың өлімі тұрақты наркоинтоксикацияның салдары болып табылатын ауыр аурулардың асқынуымен ғана емес (жіті жүрек немесе бауыр жеткіліксіздігі сияқты), сонымен қатар препараттардың артық дозалануымен, масаң күйдегі жазатайымоқиғалармен, тоска ұстамасында өзін-өзі өлтірумен, абстинентті азап уақытында туындайды. Науқастар лас шприцтерді қолданған кезде қан жұқтырудан, қан тамырларының тромбозынан, ал соңғы жылдары ЖҚТБ – дан, В және С вирусты гепатиттерінен көз жұмады.
Нашақорлар өздерін физикалық жағынан ғана емес, рухани жағынан да бұзады.Олар үшін психикалық бұзылулар тән:жан күйзелісі, қараңғылық, суықтық, мазасыздану, эмоциялық қарым-қатынас, терең өзімшілдік. Ауру барысында энергетикалық және еріктік тонус күрт төмендейді,есірткіге тартылудан басқа барлық емдеу мен қажеттіліктерді жояды. Барлық есірткелер, ағзаға енгізу жолында қарамастан, көп немесе аз дәрежеде міндетті түрде зақымдайды:
жүйке жүйесі (оның ішінде ми);
иммундық жүйе;
бауыр;
жүрек;
жеңіл;
Конопля: оның темекі шегу созылмалы бронхит, иммунитеттің бұзылуы, жүрек-тамыр, миокардит, жүрек аритмиясы, бауырдың улануы,мидың ауыр зақымдануы.
Психостимуляторлар:
Зат алмасуын, соның ішінде бас миын күрт күшейтеді, жүрек қысымының жиілігін күрт арттырады және қан қысымын арттырады. Бұл ретте өмірлік жүйелерді іске қосу үшін қажетті энергия ағзаның резервтік қорларынан алынады. Психостимуляторларды қолдану кезінде резервтер өзі қалпына келтірілмейді. Жүрек-тамыр жүйесі зардап шегеді-ауыр аритмиялар пайда болады, жүрек тоқтауынан қайтыс болуы мүмкін, миокард инфарктісі, психоз дәрежесіне жеткен ауыр депрессия дамиды.
Галлюциногендер:
Негізінде қарасора препараттарын қолдану кезіндегі асқынулар, өкпенің зақымдануын қоспағанда, бұл препараттар темекі тартпайды. Әрқашан ми зардап шегеді. Психоздарды және үнемі қолданғанда үнемі психиканың қайтымсыз зақымдануын тудырады.
Ұйықтататын-седативті дәрілер: зақымдаушы әсердің спектрі мынадай: «ми-бауыр-жүрек», тұрақты және ұзақ ұйқысыздық, бас миының спецификалық зақымдануы (энцефалопатия), галлюцинация, жүрек-қаңтамыр жүйесінің зақымдануы. Есірткі ерлер мен әйелдердің репродуктивті жүйесінің жай-күйіне теріс әсер етеді, адамның жыныстық өміріне, кейіннен оның балаларына да әсер етеді. Ақыр соңында есірткі қолдану адамдардын отбасын бұзады. Сонымен, әйелдерге жыныстық емдеу жүйке және гормональды бұзылыстар, сондай-ақ гипоталамус пен гипофиз арасындағы күрделі үйлесімнің бұзылуы нәтижесі әлсірейді.
Есірткі ұрықтың қалыптасуына өте күшті теріс әсер етеді. Нашақор ата-аналарда балалар әртүрлі ақыл-ой және физикалық ауытқулармен туады.Сонымен қатар, ата-аналардың есірткі қолдануы олардың балаларының денсаулығына зиянды әсер етеді, олар анасының құрсағында болғанда ғана емес, босанғаннан кейін де. Есірткіні қолданатын аналар балаларын емізе алмайды. Нашақор ата-анадан туған,балалар нашар дамиды ақыл-ой және дене дамуында артта қалады.
Шылым қоспаларының теріс әсері
Құрамында улы компоненттер бар өсімдік тектес өнімдерді сату жалғасуда. Тауық қоспаларын сатушылар қазіргі уақытта өте белсенді, көрнекі және қол жетімді түрде балық азығы ретінде өз тауарларын жарнамалайды.Темекі қоспалары барлық есірткі сияқты адамның денсаулығына зиянды әсер етеді. Оның құрамына кіретін каннабиоидтар миын бұзады, тыныс алу органдарына, жүрек-қантамыр және репродуктивті жүйеге зақым келтіреді. Қоспаның темекі шегу ағзаның барлық психикалық қызметінің нашарлауына әкеліп соғады.
Синтетикалық есірткілерді пайдалану орталық жүйке жүйесіне ұзақ мерзімді зиянды әсер етеді.Сонымен қатар, мұндай есірткі жиі стерильді емес жағдайларда жасалады және ағзаға әртүрлі қауіп төңдіреді.
Шылым қоспаларының сараптамасы осындай қоспалардың құрамына кіретін заттардың галлюциногенді және психотроптық әсер ететін, құрамында улы компоненттер бар және адам өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретінін анықтады. Шылым қоспаларын қолдану жағымсыз психикалық әсерлердің әртүрлі спектрін тудыруы мүмкін.
Наркологтар есірткіге тәуелділіктің алты даму кезеңін анықтайды:
1-ші кезең -пайдалану
Адамдар көбінесе есірткіні жастайынан тұтынуды бастайды. Бірінші тәжірибенің ең көп тараған себептерінің ішінде әуесқойлық, беделді тұлғалардың әсері, жаңа әсерге құштарлық, еліктеуге ұмтылу және топқа қатыстылыққа ұмтылу деп аталады.
2-ші кезең-эксперимент
Есірткінің және басқа да психобелсенді заттардың (ПБЗ) әртүрлі түрлерімен тәжірибе жасау басталады.Тұтыну көбінесе эйфоризациялық әсерге жету ниетімен жүреді.
3-ші кезең-әлеуметтік тұтыну
Затты пайдаланудың белгілі бір түрі қалыптасады. Қолдану белгілі бір топтар мен болады. Әдетте, көптеген нашақорлар 35 жасқа дейінгі адамдар. Бұл ретте есірткеге тәуелді жасөспірімдердің саны өсуде.
4-ші кезең-әдеттегі қолдану
Тұтыну үйреншікті болып, сол затты қолданатын достарды табуға ұмтылады (әрқашан толық саналы емес).Есірткіге деген қажеттілік және ол әрқашан қол жетімді болуына алаңдаушылық туындайды. Қажетті әсерге жету үшін үлкен дозаны қабылдау керек.
5-ші кезең-шамадан тыс пайдалану
Өзара қарым-қатынастардағы проблемалар, жұмыстағы қиындықтар, қаржылық проблемалар мен заңдағы проблемалар басталады, бұл стрессті алып тастау одан да көп мөлшерде қолдануға әкеп соғады.Есірткі эйфорияға жету үшін емес, абстиненция, «сынықтар» көріністерін жеңілдету және жою үшін қабылданады
6-ші кезең-ауыр құмарлық
Пайдаланудын теріс салдары (қатынастардың бұзылуы, жұмыстың жоғалуы, қылмыстық қудалау қаупі, денсаулыққа байланысты проблемалар) қарамастан жалғасады. Адам өзінің есірткі пайдаланумен теріс салдар арасындағы байланысты көруді тоқтатады.
Есірткі заттарына тәуелділік дамыған кезде бұл кезеңдер өте тез өтуі мүмкін, сондықтан адамдар сол кезде соңғы , көмек сұрайды.
Бір сәттік эйфория үшін денсаулықтарынызды, өз келешегіңізді жарқын толыққанды өмірдің перспективаларын жоғалтуға көз жума қарамаңыздар.
