jetpisbai.kz Ұлы Дала жаңалықтары
Гепатит немесе сары ауру – гепатит вирустары мен инфекциялардан болатын бауырдың өткір және созылмалы қабыну аурулары.
Гепатит көп жағдайларда симптомсыз өтеді, немесе басқа аурулардың симптомдарына ұқсас келетіндіктен, диагнозды дер кезінде қою қиын. Сонысымен гепатит қауіпті ауру саналады. Асқынуының салдарынан бауыр циррозы, бауыр ісігі, фиброз сияқты қауіпті ауруларға алып келеді.
Гепатиттің түрлері
Вирусты гепатиттер
Гепатитті тудырушы ең жиі факторлар, олар гепатит вирустары. Қоздырушы вирустар A, B, C, E, D, F және G топтарға бөлінеді. Вирустың бұл түрлері құрылымы жағынан бір-бірінен өзгеше және жұғу жолы да әркелкі.
А гепатиті
А гепатиті немесе Боткин ауруы деп те атайды. Гепатиттің бұл түрі тағам инфекцияларының ағзаға түсуінен болады. Лас суды пайдаланудан, тамақ пен тұрмыстық бұйымдардан (сүлгі, ыдыс-аяқ) жұғады. Бұл ауру жедел өршиді, шағымдары мен клиникалық симптомдары анық және созылмалы түрге айналмайды. Әдетте адамдар бұл гепатитпен тек бір рет қана ауырады, және көп жағдайда бала кезінде ауырады. Өйткені бір рет ауырған соң, адам ағзасында қоздырушы вирусқа қарсы тұратын иммунитет пайда болады.
Е гепатиті
Е гепатиті Боткин ауруына ұқсас келеді. Бұл түрі де тағам және су арқылы жұғады. Е гепатиті қан арқылы жұғуы мүмкін, яғни парентералды (ас-қорыту жолынан бөлек) жолмен беріледі.Е гепатиті жүкті әйелдер үшін өте қауіпті. Бауырды толықтай бұзып, мерзімнен бұрын туу мен іштегі ұрықтың зақымдалуына әкеп соғады.
В, С және Д (дельта) гепатиттері
Бұл вирустар парентералды жолмен (қан арқылы) жұғатын вирустар тобы. Дельта вирусы адам ағзасында өздігінен пайда болмайды, оның пайда болуына В вирусы әсер етеді. Бұл вирустардың зақымдау жолдары, клиникалық түрі мен асқынуы ұқсас келеді.
F және G гепатиттері
Ғалымдар бұл вирустарды зерттеу үстінде.
Алкогольді гепатит
Алкоголь бауыр жасушаларын қайта қалпына келместей зақымдайды. Қабынған тін біртіндеп бұзылып, орнына май және дәнекер тіндері қаптайды. Салдарынан бауыр стеатозы мен алкогольды цирроз пайда болады. Соңғысы бауырдың жұмысын тоқтатып, ауыр бауыр жетіспеушілігі мен өлімге әкеліп соғады.
Уланудан болған гепатит (Уытты гепатит)
Ағзаның әртүрлі химиялық заттардың улануынан болатын гепатиттің түрі. Бұған алкоголь және күшан, фосфор, ацетальгид, инсектицид және т.б. ауыр химиялық металлдардан улану жатады.
Уытты гепатиттке сонымен қатар, дәрі-дәрмектен улану да жатады. Кейбір дәрі-дәрмектерді көп дозада ішу, химиялық құрамы жағынан үйлеспейтін дәрілер ішу ағзаға қауіп төндіреді.
Маңызды! Дәрі-дәрмектерді балаларға қолжетімсіз жерге қою керек! Дәрі-дәрмектерді міндетті түрде тек дәрігер көрсеткен дозада ішу керек!
Аутоиммунды гепатит
Бұл гепатиттің сирек кездесетін түрі. Басқа аутоиммунды аурулармен қатар пайда болады.
Басқа вирустарлан пайда болған вирусты гепатиттер
Бұған эпидпаротит, ұшық , мононуклеоз, ЖИТС, сары безгек және т.б. вирусты аурулардан болатын бауырдың вирустық ауруы.
Бактериялық гепатиттер
Вирустар тәрізді бактериялар да бауыр жасушаларын бұзады. Гепатиттің бұл түрі лептоспироз, мерез, листериоз, пневмококкты пневмония, стафилококкты және стрептококкты гепатиттерге тән.
Клиникалық симптомдары мен тудырушы факторлардың ұқсастығы себепті, бұл ауруды тек қана дәрігер маманы қарап, емдеу керек.
Симптомдары:
Аурудың сипмтомдары оның даму кезеңіне қарай әртүрлі келеді.
І кезең (7-50 күн)
Гепатиттің І кезеңі 7 тәулікке созылатын инкубациялық кезең болып саналады. Бұл сатыда инфекция бүкіл ағзаға тарайды. Бұл кезең симптомсыз өтеді немесе білінер-білінбес сезіледі.
ІІ кезең (50-62 күн)
Екінші кезеңнің алғашқы белгілері:
- Әлсіздік
- Бұлшық ет, буындардың сырқырап ауруы
- Тез шарщау
Науқас өзін жабырқау, солғын сезінеді, тәбеті жоғалады. Науқастың іші, оң жақ қабырға асты ауырсынады. Ауырсыну оң жақ жауырынға және иыққа берілуі мүмкін. Дене қызуы 37-38°С көтеріледі. Бас ауру мазалайды. Кей жағдайларда науқас қышынуы мүмкін.
ІІІ кезең немесе асқынуы (62-98 күн)
Гепатиттің асқынуының белгісі – сары ауру немесе Госпела ауруы. Бұл бауырдың әлсіреуінен болады. Бауыр билирубинді қорыта алмайтындықтан, ол қанға түсіп, бүкіл ағзаға жайылады. Бұл адамның терісіне, кейде көздеріне де сары түс береді.
Сонымен қатар, үшінші кезеңде несеп қоңыр түсті , ал нәжіс түссіз болады.
Себептері:
- Гепатит вирустары, инфекциялар
- Ластанған тағамдар мен су пайдалану
- Антисанитарлық жағдайда өмір сүру
- Вирус жұққан қанды құю немесе басқада медициналық процедураларда (ине салу, стоматологиялық процедуралар), стерилденбеген аспаптарды пайдалану
- Босану кезінде жұқтыру
- Тұқымқуалаушылық
- Жыныстық қатынас
- Ауыз арқылы жұғу
- Ағзаға улы заттардың түсуі (алколголь, есірткі, кейбір дәрі-дәрмектер)
- Аутоиммунды аурулар
- Жеке гигиенаны сақтамау
- Ортақ гигиена заттарын пайдалану
- Жарақат кезінде косметикалық процедуралар
- Жарақаттардан
- Кейбір жәндіктердің шағып алуы
Классификациясы
Түріне қарай өткір және созылмалы деп бөледі.
Өткір гепатит белсенді өтеді. Көп жағдайда асқыну болады. Тез пайда болып, тез қайтады.
Созылмалы гепатит симптомсыз өтеді. Асқынуы бауырдың созылмады бұзылуына әкеледі.
Этиологиясына қарай инфекциялық, уланған және т.б. жіктейді.
Диагностика
Диагностиканы дәрігер-инфекциолог жасайды.
Гепатитті анықтау үшін науқас келесі медициналық тексерулерден өтеді:
- Толық анамнез жасау
- Қан талдауы
- Қанның биохимилық талдауы
- Полимерлі тізбекті реакция
- Құрсақ қусын УДЗ арқылы тексеру
- Эластометрия
- Бауырдың биопсиясы
Емдеу
Аурудың симптомдары байқалған бойда дәрігерге қаралу керек. Ауру асқынғанда төмендегі емдеу шаралары қолданылады:
- Төсек режимін ұстау
- Ағзаны улы заттардан тазалау
- Диета
- Гепапротекторлар мен дәрумендер қабылдау
- Симптомдарды басатын ем
Гепатит кезінде тамақтануға үлкен мән беру керек. Қуырылған, кептірілген, қақталған, ащы, консервіленген, тұзды, қышқыл тағамдарды жемейді және газдалған сусынды ішуге болмайды.
Профилактика
- Әр 6-10 жылда екпе салдыру
- Тамақтану алдында қолды жуу
- Жеке гигиенаны сақтау
- Өзгенің жеке гигиеналық заттарын пайдаланбау
- Пайдалар алдында азық-түліктерді жуу
- Лас суқоймаларында шомылмау (әсіресе, денеде кесілген, тырналған жаралар болса)
- Сәбилердің жалаяқтарын таза жерде ауыстыру
- Тұрғын мекемесін аптасына кемі 2 рет тазалау
- Бауыр ауруларында теңіз өнімдерінен бас тарту
- Әдепсіз жыныстық қатынасқа түспеу
- Дәрумендер мен микроэлементтерге бай тағамдарды пайдалану
- Зиянды әдеттерден арылу
- Өзге елге саяхаттар алдын ол жақтың эпидемиялық жағдайын біліп алу.
